Hiperparatiroidizm, paratiroid bezlerinin fazla miktarda parathormon salgılamasıyla ortaya çıkan bir durumdur. Parathormon, vücuttaki kalsiyum dengesini kontrol etmek için önemlidir. Hiperparatiroidi de kan kalsiyum düzeyleri artar. Bu durumda kemiklerden kalsiyum kaybına ve böbreklerde kalsiyum taşlarına neden olabilir.
Hiperparatiroidi, başka bir sağlık sorunu sonucu veya paratiroid bezinde bir tümörün neden olduğu durum ile ortaya çıkabilir. Hiperparatiroidi ortaya çıktığında, yorgunluk, kemik ağrısı, böbrek taşı, bulantı, kusma, depresyon, kas zayıflığı gibi semptomlar görülebilir.
Hiperparatiroidizm, paratiroid bezlerinin aşırı aktif hale gelerek fazla miktarda parathormon üretmesiyle ortaya çıkan bir durumdur. Paratiroid bezleri, ürettikleri parathormon ile vücuttaki kalsiyum ve fosfor seviyesini kontrol ederler. Genellikle şu nedenlerden kaynaklanırlar;
Hiperparatiroidizm hastalığı herhangi bir belirti göstermeyebilir. Kan testleri ile tesadüfen saptanabilir. Ancak bazı hastalarda belirtiler görülebilir.
Görülen bu belirtiler; yorgunluk, halsizlik, kas ve kemik ağrısı, kemik zayıflığı, osteoporoz, kemik kırıklarının artması, idrar yolu taşları ve böbrek yetmezliği, mide bulantısı, kusma, kabızlık, iştahsızlık, kilo alımı, iştah artışı, kan basıncı yüksekliği, depresyon, ciltte kuruluk, saç dökülmesi gibi semptomlar görülebilir.
Hiperparatiroidi tanısı için, kanda kalsiyum, fosfor, parathormon seviyeleri ölçülür. Kalsiyum testi sonucu yüksek olması Hiperparatiroidi ile ilişkili olabilir. Kandaki fosfor seviyesinin ölçümü tanıyı destekler, paratiroid bezlerinin aşırı aktif olup olmadığını kandaki parathormon seviyesi ile belirlemek mümkündür.
Kemik dansitometri, kemik yoğunluğunu ölçen bir testtir. Kemik yoğunluğu hakkında bilgi verir. Hiperparatiroidide anlamlıdır. Ayrıca, ultrason, sintigrafi, MR, PET ya da tomografi taramaları, paratiroid bezinde tümör ya da anormla bir durumu tespit etme yönünde faydalıdır. Hiperparatiroidi tanısı için bu testlerden birkaçı ya da tümü yapılarak, tanısı konulup tedavisi düzenlenebilir.
Hiperparatiroidizm, paratiroid bezlerinin fazla çalışması ile kandaki parathormon düzeyinin yüksek olduğu bir durumdur. 3 farklı türü vardır. Primer Hiperparatiroidizm, Sekonder Hiperparatiroidizm, Tersiyer Hiperparatiroidizm.
Primer Hiperparatiroidi en yaygın hiperparatiroidi çeşididir. Paratiroid bezlerinin birinde veya daha fazlasında tümör oluşumu ile görülür. Bu tümörler aşırı miktarda parathormon üretir ve kandaki kalsiyum seviyelerini artırarak kemiklerden kalsiyum çıkışını artırır. Bu da kemiklerde zayıflama, orteoporoz ve kemik kırıklarının artmasına neden olur
Sekonder Hiperparatiroidi, düşük kalsiyum seviyelerine bağlı olarak gelişir. Böbrek hastalıklarıi böbrek yetmezliği veya D vitamini eksikliği gibi kandaki kalsiyum seviyelerinin düşük olması nedeniyle paratiroid bezlerden fazla miktarda parathormon salgılanır. Bunun sonucu olarak da kemiklerde zayıflama ve kalsiyum taşları riskinin artmasına neden olur.
Tersiyer Hiperparatiroidi hastalığında, paratiroid bezler az çalışır. Kalsiyum seviyeleri düşüktür. Bu durum D vitamini eksikliği, diyabet ve bazı kanser türüne bağlı olarak gelişir.
Hiperparatiroidizm tedavisi, hastalığın tipine, semptomların şiddetine bağlı olarak değişebilir. Tedavideki amaç, kemiklerde oluşabilecek problemleri önlemek, kalsiyum ve fosfor seviyelerini düzenlemek, semptomları azaltmaktır.
Primer Hiperparatiroidizm vakalarının çoğu, paratiroid tümörlerinden kaynaklanması nedeniyle cerrahi olarak çıkarılması gerekir. Yapılan cerrahi sonrası kalsiyum seviyeleri düşer, semptomlar düzelir.
Hiperparatiroidi yapılan medikal tedavi de kalsiyum seviyelerini düşürmek amacıyla kalsiyum bağlayıcı ajamlar, D vitamini takviyeleri, kalsiyum kanal blokörleri ve bifosfonatlar kullanılabilir.
Yüksek kalsiyum seviyeleri nedeniyle, sıvı tedavisi kalsiyumun böbreklerden atılımını hızlandırarak kan kalsiyum seviyesini düşürmek amacıyla yapılabilir.
Beslenme şekillerinde ise kalsiyum, fosfor ve D vitamini açısından zengin gıdalardan uzak durmak, sıvı alımını artırmak önemlidir.
Hiperparatiroidi ameliyatı, primer Hiperparatiroidi vakalarında en önemli tedavi seçeneklerinden biridir. Burada amaç, aşırı çalışan Hiperparatiroidi bezi ya da bezlerinin cerrahi olarak çıkarılmasıdır. Bu bezler çıkarıldığında yüksek olan kan kalsiyum seviyeleri normale döner ve semptomlar geriler.
Hiperparatiroidizm cerrahisinde paratiroid bezinin lokasyon çalışması önemlidir. Lokalizasyon çalışması tamamlandıktan sonra minimal invaziv cerrahi ile bu paratiroid bezinin çıkarılması mümkündür. Bu ameliyatta hastanın hastanede kalma süresi kısadır ve ameliyat sonucu oldukça başarılıdır. Sosyal hayata dönüşü de kısa sürede olmaktadır.
Hiperparatiroidizm hastalığında beslenme önemli bir rol oynar. Bu hastalıkta kan kalsiyum seviyeleri yüksek olduğundan kalsiyum alımı sınırlı olmalı, fosfor alımı da kemikler üzerinde olumsuz etkileri olabileceğinden bazı önlemlerin alınması gerekir.
Kalsiyum alımı normal insana göre düşük tutulmalı, fosfor alımı sınırlanmalıdır. D vitamini, kalsiyum emilimini artırır ve kemik sağlığı için önemlidir. Gerektiği kadar D vitamini alınmalıdır.
Hiperparatiroidili hastalarda yeteri miktarda sıvı alınmalıdır. Tuz alımı sınırlanmalıdır çünkü yüksek tuz alımı kalsiyum atılımını artırır ve kemik sağlığına zarar verebilir.
Prof. Dr. Sezai AydınGenel Cerrahi Ankara
PROF. DR. SEZAİ AYDIN
