Yanık, deri ve deri tabakalarının veya diğer dokuların aşırı ısı, kimyasal madde, elektrik akımı, radyasyon gibi dış etkenlerden zarar görmesi sonucu oluşan hasara denir.
Yanıklar ciltte kızarıklık, ağrı, şişlik, ödem, bül denen kabarcıklar ve enfeksiyon gibi belirtilerle görülür. 1. derece yanıkta, cildin üst tabakasında hafif kızarıklık ve ağrı görülürken, 2. derece yanıkta bül denen kabarcıklar görülür. 3. derece yanıkta ise ciltte kalıcı hasar oluşması gibi bulgular ile kendini gösterir.
Yanığa maruz kalmış hasta öncelikle yanığa sebep olan etkenden hızlıca uzaklaştırılmalı, yanık bölgesi soğuk su altında yıkanmalı, böylece sıcaklığın etkisi azalır ve ağrı hafifler.
Yanık bölgesindeki giysiler dikkatli bir şekilde yanık bölgesine zarar vermeden çıkartılmalı, daha sonra bu bölge temizlendikten sonra steril bir bandaj ya da temiz bir örtüyle kapatılmalı, eğer yanıkta kabarcıklar varsa bunların üzeri yavaşça kapatılarak boşaltmaya çalışılmadan en yakın sağlık birimine gidilmelidir. Bu işlemler sırasında yanık bölgesine doktor ile iletişime geçmeden herhangi bir şey sürmemek en doğru yaklaşımdır.
Yanıklı hasta doktora ulaştıktan sonra muayene sonrasında gerekli tedavi düzenlenecektir.
Yanığa maruz kalmış hastalarda iyileşme sürecini hızlandırmak ve ağrıyı hafifletmek için yanık bölgesinin soğuk suyla yıkanması, nemlendirici krem veya losyonlar iyileşme sürecine katkıda bulunması açısından kullanılabilir.
Hastalar çok ağrı tarifleyebilirler, bu nedenle ağrı kesici kullanımı ağrıyı hafifletmek için uygun olur. Bu geçici önlemlerden sonra eğer yanık geniş bir alanı içeriyor ve çok ciddi ağrı ve kabarcıklar gibi bulgular da mevcut ise mutlaka bir sağlık merkezine başvurarak doktor kontrolünde tedavisinin düzenlenmesi gerekmektedir.
Yanıklar ciddi yaralanmalara neden olabilir ve zamanında tedavi edilmeyen yanıklarda enfeksiyon, yara izi ve diğer ciddi komplikasyonlara yol açabilir. Bu nedenle yanık vakası her zaman mümkün olan en kısa sürede doktora başvurulması gereken bir durumdur.
Eğer yanık çok büyük ve derin ise, 3. derece yanık mevcut ise, yanık şiddetli ağrıya neden oluyor ise, çocuk veya kronik hastalıklı olan yaşlı kişilerde denk gelmiş ise, kimyasal veya elektrik gibi nedenlerle ciddi bir yanığa maruz kalmış ise, yanık çevresinde ciltte kızarıklık, kabarcık, şişme gibi enfeksiyon belirtileri oluşmuş ise acil tıbbi yardım alınması gerekmektedir.
Kaynak su yanığı genellikle 2. derece yanıklar oluştururlar. Bu tür yanıklarda cildin üst tabakasında hasar meydana gelir. Ciltte kızarıklık, şişlik, ağrı ve kabarcıklar görülür.
2. derece yanıklar genellikle ciddi olmakla birlikte zamanında ve doğru bir tedavi ile iyi bir düzelme sağlanır. Ancak, kaynar su yanıkları yanığın nerede olduğuna, ne kadar süreyle temas ettiğine, yanan bölgenin büyüklüğüne bağlı olarak da 3. derece yanıklar görülebilir. 3. derece yanıklar daha ciddi bir sağlık problemine neden olacağından, acil tıbbi müdahale gerektirir.
Kaynar su yanıkları yanığın derecesine, yanan bölgenin büyüklüğüne, yerine, şiddetine göre tedavisi düzenlenir. Kaynar su yanıklarında ilk yapılması gereken yanık bölgesinin hızlı bir şekilde soğutulmasıdır. Bunun için de 10-15 dakika kadar soğuk su altında tutulmalıdır. Böylece ağrıda hafifleme ve oluşmuş yanık hasarının ilerlemesine engel olunmaya çalışılır.
Daha sonra yanık bölgesi temiz bir bez ile kurulanır. Üzeri temiz bir örtü ya da steril bir gazlı bez ile sarılır. Yanık bölgesindeki mevcut kabarcıkların patlatılmamasına özen gösterilir. Ağrı için ağrı kesiciler kullanılabilir. Yanık bölgesine buz ve buzlu su konulmaması gerekir. Bu mevcut deri hasarını daha da artırabilir. Daha sonra daha kısa sürede, bir sağlık kuruluşuna başvurmak gerekir.
Kaynar su yanığı tedavisinde yapılacak ilk şey, yanığa sebep olan maddenin uzaklaştırılması ve yanan bölgenin hızlı şekilde soğutulma işlemi yapılmalıdır. Bunun için de yanık bölesini yaklaşık 10 dakika kadar soğuk su altında tutmak yeterlidir.
Oluşan yaranın enfekte olmaması için steril bir bez ya da gazlı bez ile kapatılarak ağrıyı azaltmak amaçlı ağrı kesici verilebilir. Daha sonra bir sağlık kuruluşuna başvurarak profesyonel destek alınmalıdır.
Kaynar su yanıklarının iyileşme süreci, yanığın olduğu bölgeye, yanık alanının büyüklüğüne, yanığın derecesine ve uygulanacak tedavi sürecine göre değişiklik gösterebilir. Hafif bir kaynar su yanığı, yaklaşık 1 hafta içerisinde düzelebilirken; geniş alanları kapsayan ve derin kaynar su yanıkları ise, birkaç haftadan birkaç aya kadar gözlenen sürelerde iyileşme gösterebilir.
Cildin normal rengine dönmesi ve normal fonksiyonlarını yeniden kazanması ise çok daha uzun sürmektedir. Hastanın yaşı, sağlık durumu, cilt tipi, yanığa maruz kalan bölge gibi faktörler iyileşme sürecini ve süresini etkilemektedir. Yanık bölgesinin enfekte olması da iyileşme süresinin uzamasına neden olmaktadır.
Kaynar su yanığı olan hastalarda ilk müdahaleler yapıldıktan sonra enfekte olmamasını sağlamak amacıyla temiz tutulmalı ve bir doktor tarafından görüldükten sonra evde uygulayabileceği tedavi şekli düzenlenir. Bu süreçten sonra tedavi hasta tarafından evde kendi başına yapılabilir.
Kaynar su yanığı, hafif derecedeki yanıktan 3. derece gibi ciddi yanığa kadar yanık dereceleri oluşturabilir. Yanığın derecesi, derinliği, bölgesi, büyüklüğü yanık bölgesinde oluşacak izi belirler. Hafif bir yanık tamamen izsiz iyileşebilirken, daha geniş ve derin yanıkların tedavi süresi hem uzundur hem de iz kalması ihtimali artmaktadır. Yanık bölgesinde iz kalması durumunda ciltte renk değişikliği, kızarıklık, kabarıklık gibi belirler görülebilir. Bu izler zamanla normal deri rengine yaklaşabilir ve daha az belirgin hale gelebilir.
Kaynar suya maruz kalınarak oluşan yanıklarda, ağrıyı azaltmak için kremler kullanılabilir. Enfeksiyon riski taşıyan yanıklarda enfeksiyon riskini önlemek amacıyla kremler kullanılabilir.
Oluşan yanık yarasının iyileşmesini hızlandırmak amaçlı kremler kullanılabilir. Daha sonra da oluşan yanığa bağlı izi gidermek için iz giderici kremler kullanılabilir. Tüm bu tedaviler için mutlaka doktor kontrolünde ve doktor önerisiyle kremlerin kullanılması gerekmelidir.
Selamlar saygılar hocam.Eşim 6 gün önce ayağının topuk bölümüne kaynar su döküldü doktora götürdüm ilk müdahale yapıldı ve evde tedavi yapabirsiniz dedi ve evde tedavi ediyorum size sorum banyo yapabilirmi
Merhaba geçmiş olsun uygun olduğunuz da arayabilirseniz bilgi vereyim
Prof. Dr. Sezai AydınGenel Cerrahi Ankara
PROF. DR. SEZAİ AYDIN
